ఇనుము తుప్పు పడుతుంది. మరి రైలు పట్టాలు తుప్పు పడతాయా లేదా? అనే మీ సందేహం భౌతిక శాస్త్రంలో అచ్చు పెట్టినట్టు సరిపోతుంది. వివరంగా చూద్దాం. ఇనుముకి తుప్పు ఎందుకు పడుతుంది? ఇనుము (Iron – Fe) వాతావరణంలో ఉండే ఆమ్లజని (oxygen) మరియు ఆర్ద్రత (water లేదా water vapor) తో చర్యచేసి తుప్పు (Rust) అనే సమ్మేళనాన్ని (Fe₂O₃·xH₂O) తయారు చేస్తుంది. దీనిని ఆక్సీకరణం (oxidation) అంటారు.
అయితే రైలు పట్టాల పరిస్థితి ఏంటి? అవును – రైలు పట్టాలకు కూడా తుప్పు పడుతుంది. కానీ, ఇది సాధారణ ఇనుముతో పోలిస్తే బాగా నెమ్మదిగా జరుగుతుంది. అందుకు కొన్ని కారణాలున్నాయి. ఉత్కృష్టమైన ఉక్కు రైలు పట్టాలు సాధారణ ఇనుము కాదు. ఇవి హై కార్బన్ స్టీల్ (High Carbon Steel) లేదా మాంగనీస్ స్టీల్ (Manganese Steel) వంటివి, ఇవి తుప్పు తక్కువగా పట్టేలా ఉంటాయి. అల్యూమినియం, మాంగనీస్, క్రోమియం మిశ్రమం కొన్ని రైలు పట్టాలలో చిన్న మొత్తంలో chromium (Cr) వంటి తుప్పు నిరోధక మూలకాలు కలిపి తయారు చేస్తారు. నిరంతర వాడకం రైలు పట్టాలపై రైళ్లు తరచుగా పరిగెడతాయి. ఇది తుప్పు ఏర్పడే కండిషన్లను తగ్గిస్తుంది, ఎందుకంటే సమాంతరంగా రంధ్రాలు, తేమ పేరుకునే అవకాశం తక్కువ.
కొన్ని సందర్భాలలో పట్టాలను పెయింట్ చేయడం లేదా ప్రొటెక్టివ్ ఆయిల్స్ వాడడం ద్వారా తుప్పు తగ్గించబడుతుంది (చాలా స్పెషల్ సందర్భాల్లో మాత్రమే). పర్యవేక్షణ, మెయింటెనెన్స్ నిమిత్తం రైలు ట్రాక్‌లు తరచూ పరిశీలించబడతాయి. తుప్పు ఎక్కువగా కనిపిస్తే క్లీనింగ్ చేసి, రిప్లేస్ చేయడం జరుగుతుంది. కొన్ని ప్రాంతాలలో బంగారు గోధుమ రంగు మచ్చలు కనిపించవచ్చు. ఇవే తుప్పు పుటలు (rust spots). అయితే ఇవి బలహీనత సూచించవు (ఉక్కు లోతుగా తినేయడం జరగదు) ఎందుకంటే స్పెషలైజ్డ్ స్టీల్ ఇది. సాధారణ ఇనుముకి తుప్పు 2–3 రోజులలో పడుతుంది. కానీ రైలు పట్టాల స్టీల్‌కి తుప్పు పడడానికి నెలలు, ఏళ్ళు పడతాయి అది కూడా తేమ ఎక్కువగా ఉన్న ప్రదేశాల్లో మాత్రమే.
రైలు పట్టాలకు కూడా తుప్పు పడుతుంది. కానీ ఇది సాధారణ ఇనుముతో పోలిస్తే బహు నెమ్మదిగా జరుగుతుంది. కారణం అధునాతన మిశ్రమ ఉక్కు, నిరంతర రాకపోకలు, నిరంతర పరిశీలన.
