మహాభారతం భారతదేశపు గొప్ప ఇతిహాసాలలో ఒకటి. ఇందులో ప్రస్తావించబడిన యుద్ధం—కురుక్షేత్ర యుద్ధం—పాండవులు మరియు కౌరవుల మధ్య జరిగిన గొప్ప సంఘర్షణ. ఈ యుద్ధంలో అనేక దేశాలు, రాజ్యాలు పాల్గొన్నట్లు ప్రస్తావించబడింది. అయితే, చైనా (ప్రస్తుత చైనా భూభాగం) ఈ యుద్ధంలో ఎవరి పక్షంలోనైనా నిలిచిందా? మహాభారతం చదివినపుడు చైనా అనే భూభాగానికి సంబంధించిన కొన్ని సూచనలు కనిపిస్తాయి, కానీ నేరుగా వారు యుద్ధంలో పాల్గొన్నట్లు నిర్ధారణకు వచ్చే స్పష్టమైన ఆధారాలు లేవు. సంస్కృత గ్రంథాలలో, ముఖ్యంగా మహాభారతంలో, చీన అనే పదం కొన్ని చోట్ల కనిపిస్తుంది. దీనిని కొందరు పరిశోధకులు ప్రస్తుత చైనా భూభాగానికి సంబంధించిందని అనుకుంటారు. మహాభారతంలో చీన అనే పేరు కేవలం భౌగోళిక ప్రస్తావనగా ఉండొచ్చు, లేదా చైనా ప్రాంతంలోని ప్రజలు భారతదేశంతో వాణిజ్యం, సంస్కృతిక సంబంధాలు కలిగి ఉన్నారనే అర్థంలోనూ తీసుకోవచ్చు.
ఉదాహరణకు, మహాభారతంలోని భీష్మ పర్వంలో చీన, షక, యవన, పారసిక, గాంధార, కైకేయ వంటి అనేక విదేశీ జాతుల గురించి ప్రస్తావించబడింది. వీరు భారతదేశంలో అప్పటి రాజ్యాలతో సంబంధాలు కలిగి ఉండేవారు. అయితే, కురుక్షేత్ర యుద్ధంలో నేరుగా చీన దేశం ఎవరి తరఫున ఉన్నదనే విషయంపై స్పష్టమైన వ్రాతపూర్వక ఆధారాలు లేవు. మహాభారతం మరియు ఇతర పురాణ గ్రంథాలలో ఉత్తర కురు అనే ప్రాంతం ప్రస్తావించబడింది. ఈ ప్రాంతం హిమాలయాల ఉత్తర భాగంలో ఉన్నట్లు పేర్కొనబడింది. కొందరు పరిశోధకులు ఈ ఉత్తర కురువులను ప్రస్తుత తిబెట్, మంగోలియా, లేదా చైనా వైపు ఉన్న ప్రజలు అనే అభిప్రాయాన్ని వ్యక్తం చేస్తున్నారు. అయితే, ఉత్తర కురు ప్రజలు చాలా శాంతియుతంగా ఉండేవారని, వారు యుద్ధాల్లో పాల్గొనేవారు కాదని కొన్ని పురాణ గ్రంథాలు సూచిస్తున్నాయి. అందువల్ల, కురుక్షేత్ర యుద్ధంలో ఉత్తర కురు లేదా చైనా ప్రజలు నేరుగా పాల్గొన్నారనే అంశం సందేహాస్పదంగా మారుతుంది.
కురుక్షేత్ర యుద్ధంలో అనేక ఇతర విదేశీ రాజ్యాలు పాల్గొన్నట్లు తెలుస్తోంది. అందులో ముఖ్యంగా.. గాంధార రాజ్యం (ప్రస్తుత అఫ్ఘానిస్తాన్ & పాకిస్తాన్ ప్రాంతం) – కౌరవులకు మద్దతు ఇచ్చింది. మద్ర రాజ్యం (ప్రస్తుత పంజాబ్ & మధ్య ఆసియా ప్రాంతం) – మద్ర రాజు శల్యుడు మొదట కౌరవుల తరఫున చేరి, చివరకు యుద్ధంలో భీముని చేతిలో పరాజయం చెందాడు. యవనులు (గ్రీకు లేదా మధ్య ఆసియా ప్రాంతాలు) – వీరు కూడా కొన్ని సందర్భాల్లో ప్రస్తావించబడ్డారు. షక జాతి (శకలు – ప్రస్తుతం మంగోలియా లేదా సెంట్రల్ ఏషియా ప్రాంతం) – వీరు కొన్ని సందర్భాల్లో భారతదేశంలోని రాజ్యాలకు మద్దతుగా నిలిచారని చెబుతారు. అయితే, చైనా లేదా చీన రాజ్యం నేరుగా పాల్గొన్నట్లు స్పష్టమైన ఆధారాలు లేవు.
భారతదేశం మరియు చైనా మధ్య వాణిజ్య సంబంధాలు చాలా పురాతనమైనవి. మహాభారతం కాలంలోనూ భారతదేశానికి తూర్పు ఆసియాలోని అనేక రాజ్యాలతో సంబంధాలు ఉండే అవకాశం ఉంది. ముఖ్యంగా, సిల్క్ రోడ్ వాణిజ్య మార్గం ద్వారా భారతదేశం మరియు చైనా మధ్య వాణిజ్య సంబంధాలు ఉండేవి. ఇది ప్రాచీన కాలంలోనూ కొనసాగింది. అయితే, కేవలం వాణిజ్య సంబంధాలు ఉండటం వల్ల, చైనా ప్రజలు భారతదేశంలోని అంతర్గత రాజకీయాల గురించి ఎక్కువగా ఆసక్తి చూపలేదని భావించవచ్చు. మహాభారతంలో చీన అనే పేరు ప్రస్తావించబడినప్పటికీ, వారు కురుక్షేత్ర యుద్ధంలో నేరుగా ఎవరి తరఫునైనా యుద్ధం చేశారనే అంశంపై స్పష్టమైన ఆధారాలు లేవు. కొన్ని పరిశోధనలు చెబుతున్నట్టు, ఉత్తర కురు మరియు చీన ప్రాంతాలు భారతదేశంతో సంబంధాలు కలిగి ఉండవచ్చు, కానీ యుద్ధంలో నేరుగా పాల్గొన్నట్టు సమాచారం లేదు.
మహాభారతం అనేది మితహాసం మరియు పురాణాలకు సంబంధించిన గ్రంథం, కాబట్టి అందులో పేర్కొన్న భౌగోళిక ప్రదేశాలు మరియు జాతుల గురించి పూర్తిగా చారిత్రకంగా నిర్ధారించడం చాలా కష్టమైంది. కానీ ప్రస్తుత చైనా భూభాగంలో ఉన్న ప్రజలు భారతదేశంతో వాణిజ్య సంబంధాలు మరియు సాంస్కృతిక పరిచయం కలిగి ఉండే అవకాశం ఉంది. కాబట్టి, మహాభారత కాలంలో చైనా ఎవరి పక్షంలోనైనా యుద్ధం చేసిందా? అనే ప్రశ్నకు స్పష్టమైన సమాధానం నిర్ధారించలేం, కానీ ప్రస్తావనలు మాత్రం ఉన్నాయి అని చెప్పవచ్చు.
